Heyelan Nedir?
Heyelan, diğer adıyla toprak kayması yer göçmeleri olarak
ifade edilir. Heyelan toprak örtüsünün bulunduğu yamaçtan belli etkenlerle aşağıya
doğru kaymasıdır. Ülkemizde sıkça rastlanan bir durum olan heyelan yağmur
sularının toprak içine sızıp burada birikmesiyle oluşur. Biriken sular toprağın
altında kaygan zemin oluşturarak toprak kaymasına neden olur. Ağırlığı artmış
olan toprak kütlesi yer çekiminin de etkisiyle gün geçtikçe daha hızlı hareket
eder. Bazen çamur şeklinde bazen ise büyük toprak kütlesi halinde yamaçtan
aşağı doğru kayar ve bir yerde birikir.
Heyelanın olmasıyla tarlalar, bahçeler kum ve çalılarla kaplanır.
Tarıma yaptığı zararın yanı sıra can kayıplarına, bina hasarlarına da neden
olmaktadır. Bunun yanında yollara, köprülere ve tünellere zararı da oldukça
fazladır.
Heyelanın en sık görüldüğü mevsim ilkbahar mevsimidir. Bu
mevsimde özellikle nisan yağmurları etkili olduğu için ülkemizin birçok yeri
yağışlı geçmektedir. Ülkemizde toprak kaymalarının en sık görüldüğü bölge ise Doğu
Karadeniz bölgesidir. Bu bölgede yağışlar fazladır ve yamaçlar çok diktir.
Heyelanı Oluşturan Etkenler
a) Yağış Koşulları
Toprak kayması yağış ile doğrudan bağlantılıdır. Yağış
artarsa heyelan da artar çünkü toprak aralarına sızan yağmur birikmesi sonucu
heyelana neden olmaktadır.
b) Yer çekimi
Yer çekiminin etkisiyle toprak kütleleri aşağı doğru çekilir.
Toprak kaymaları bu yüzden yamaçlık alanlarda olmaktadır.
c) Eğim
Keskin eğimli yamaçlar heyelanı tetikleyen en önemli
etkenlerdendir. Eğimin artmasıyla yer çekimi etkisini daha kuvvetli hissettirmekte
ve toprak daha kolay aşağı doğru kaymaktadır.
d) Toprak Özelliği
Özellikle gözenekli topraklar bol miktarda su emdikleri için
yumuşarlar. Kayaların ve sert kütlelerin olduğu yerlerde ise toprak kayması
ihtimali azdır.
e) Depremler
Deprem gibi doğal afetler toprak kayması riskini
artırmaktadır.
f) İnsan Etkisi
Yol, tünel gibi yamaçların zeminini ve doğal dengesini bozan
durumlar heyelana sebep olabilmektedir.
Heyelandan Korunma Yolları
- Heyelan tehlikesi olan yamaçlara setler yapılmalıdır.
- Toprak kaymasını önlemek için özellikle yamaçlar ağaçlandırılmalıdır.
- Yol, tünel, baraj yapımlarında yamacın zemininin bozulmamasına dikkat edilmelidir.
- Heyelan ihtimali olan yerlere yeni iskân bölgesi açılmaması gerekmektedir.
- Yamaçların doğal dengelerini bozmadan drenaj kanalları açılması yoluyla suyun birikmesi önlenmelidir.
Heyelan Set Gölleri
Heyelan set gölleri toprak kayması sonucunda akarsunun
önünün kesilmesiyle oluşan göllerdir. Akarsunun önüne geçen toprak doğal set
görevi görür ve su bu setin önünde birikir.
 |
Heyelanın en fazla oluştuğu yer Karadeniz bölgesi olduğu için heyelan set göllerinin çoğu da bu bölgededir. Ülkemizde de bu yolla oluşan heyelan set gölleri şunlardır:
- Abant Gölü
- Sülük Gölü
- Yedigöller
- Tortum Gölü
- Borabay Gölü
- Sera Gölü
- Zinav Gölü
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder