Atmosfer Nedir? Görevleri ve Katmanları Nelerdir?

Atmosfer, yer çekimi sayesinde Dünya’yı saran ve çok sayıda gazın birleşmesiyle meydana gelen bir gaz tabakasıdır. Atmosferdeki gazların %78’i azot gazından, %21’i oksijen gazından oluşmaktadır. Oksijen gazındaki ufak bir azalmanın olmasıyla Dünyada ciddi solunum sıkıntısı yaşanacağı hatta yaşamın sonlanacağı düşünülmektedir. Geriye kalan %1’lik kısmı ise helyum, hidrojen, karbondioksit gibi çeşitli gazlar oluşturmaktadır. Oksijen ve azot gazı asal gazlardan olduğundan oranları hiçbir zaman değişmemekte, %1’lik kısımdaki gazların oranı ise değişebilmektedir.

Güneş sisteminde yaşam olan tek gezegenin Dünya olmasının nedeni çevresini kaplayan atmosfer tabakasıdır. Hayatın devamı için atmosfer tabakası en önemli unsurlardan biridir.

Atmosferin Görevleri

• Güneş’ten Dünya’ya gelen zararlı ışınları tutar.
• Güneş ışınlarını Dünya üzerine dağıtarak Güneş görmeyen yerlerin de aydınlanmasını sağlar.
• Atmosfer uzaydan Dünya’ya gelen meteorları parçalar.
• Dünya ile beraber dönerek sürtünme ile ortaya çıkabilecek yanmayı engeller.
• Atmosfer Dünya üzerinde meteorolojik olayların görünmesini sağlar.

Atmosferin Katmanları

Dünya’yı saran gazların bileşimleri ve yoğunlukları birbirinden farklı olduğu için katmanlara ayrılmaktadırlar. 5 katman bulunmaktadır.

1- Troposfer 

Troposfer Dünya’ya en yakın olan katmandır. İçinde bulundurduğu gazların yoğunluğu fazla olduğu için troposfer, yerçekiminin de etkisiyle Dünya’ya en yakın katmanı oluşturmaktadır. Bu katmanda Dünya’nın tüm meteorolojik olayları oluşmaktadır. Troposfer ekvator üzerinde yaklaşık olarak 18 km kalınlıktan oluşmakta ve içinde Dünya için gerekli gazlar bulundurmaktadır.

2- Stratosfer

Stratosfer, troposfer katmanının üstünde yer almaktadır. Bu katmanın en önemli özelliği hava tutucu olmasıdır ve bundan dolayı hava kirliliği Dünya’da kalıcı olmaktadır. Stratosferin kalınlığı yaklaşık olarak 55 km’dir. Yapılan ölçümlerle bu tabakadaki sıcaklığın -50 C olduğu tespit edilmiştir.

3- Mezosfer 

Mezosfer, stratosfer tabakasından sonra gelmektedir. Bu tabakanın kalınlığı yaklaşık olarak 85 km’dir. En önemli özelliği bu katmanda sürtünmenin yüksek olması ve küçük gök taşlarının sürtünmeyle buharlaşarak kaybolmasını sağlamaktır. Mezosfer kendi içinde iki kısma ayrılmaktadır.

Ozonosfer

Ozon gazları bu kısımda bulunmakta ve böylece güneşten gelen ultraviyole ışınlar bu tabakada tutulmaktadır. Ozonosfer Dünya için koruyucu bir tabakadır.

Kemosfer

Güneş’ten gelen zararlı ışınların bir miktarı da burada tutulmaktadır. Gazlar bu katmanda iyonlara ayrışmaktadır.

4- Termosfer

Termosfer, mezosfer katmanından itibaren yaklaşık 400 km kalınlıkta olan tabakadır. Termosfer atmosferin en kalın katmanlarından biridir. Yapılan ölçümlerde bu katmandaki sıcaklığın 1500 C civarında olduğu ölçülmüştür.

5- Ekzosfer

Ekzosfer Dünya’yı en dıştan çevreleyen atmosferin dış tabakasıdır. Kesin sınırı bilinmemekte ama ekzosfer katmanının sınırı atmosferin başlangıcından 10.000 km yükseklikte olduğu kabul edilmiştir. Bu katmanda yerçekimi çok düşük olduğu için yapay uydular bulunmaktadır. Ekzosfer katmanından sonra boşluğa geçiş olmaktadır.